مایکوتوکسین‌ها؛ یکی از شایع‌ترین معضلات مرغداری‌ها و دامداری‌ها:
مایکوتوکسین‌ها دسته‌ای از مواد سمی و آلاینده مواد غذایی، خوراک دام و طیور هستند که به طور طبیعی از انواع خاصی از کپک‌ها (قارچ‌ها) تولید می‌شوند. این کپک‌ها می‌توانند مایکوتوکسین‌ها را در انواع مواد غذایی ازجمله غلات، میوه‌ها، دانه‌ها و ادویه‌ها تولید کنند.
رشد این گونه کپک‌ها می‌تواند قبل و یا پس از برداشت محصول، طی نگهداری و انبار نمودن مواد غذایی در شرایط گرم و مرطوب صورت بگیرد. متاسفانه بیشتر مایکوتوکسین ها بسیار پایدار هستند و طی فرایند‌های تولید غذا، انجماد و پختن از بین نمی‌روند.
تا کنون بیش از چند صد مایکوتوکسین شناسایی شده‌اند که از جمله مایکوتوکسین‌های خطرناک برای سلامت انسان و حیوانات می‌توان به آفلاتوکسین‌ها، اوکراتوکسین A، پاتولین، فومانایزین‌‌‌ها، زیرالنون، دی اکسی نیوالنول اشاره نمود.
در ادامه به بررسی انواع مختلف سموم قارچی و عوارض ناشی از آنها می پردازیم…..
نکته قابل توجه این است که امروزه کمتر مرغداری پیدا میشود که جیره مصرفی آنها حاوی مایکوتوکسین نباشد.
در حیوانات اهلی، مایکوتوکسین‌ها اثرات منفی بر مصرف خوراک، میزان رشد، تولید و سیستم ایمنی دارند.
در بین جانوران، حیوانات نشخوار کننده نسبت به مایکوتوکسین‌ها مقاومت بیشتری دارند چراکه میکروارگانیسم های موجود در شکمبه تاحدی سموم قارچی را تخریب و تجزیه می‌کنند و از اثرات آن می‌کاهند.
عموماً مکانیسم اثر مایکوتوکسین ها از ۴ طریق صورت می‌گیرد؛
۱- کاهش خوراک مصرفی یا امتناع از مصرف خوراک
۲- کاهش جذب مواد مغذی و متابولیسم ضعیف مواد
۳- تغییر در سیستم‌های درون ریزو برون ریز
۴- سرکوب سیستم ایمنی
سمیت هر یک از مایکوتوکسین ها؛
آفلاتوکسین:
آفلاتوکسین ها ترکیبات سمی هستند . چهار آفلاتوکسین تولید شده در موادخوراکی B1 ، B2 ، G1و G2 است . قویترین ومتداولترین آنها B1 است که در بافت های مختلف و مایعات بدن حیوانات دیده شده است . آفلاتوکسین B1 سرطانزاست و به شکل آفلاتوکسین M1 در شیر گاوهایی که خوراک آلوده مصرف کرده اند دیده شده است .
دو گونه مهم آسپرژیلوس که تولید آفلاتوکسین در موادخوراکی می کنند ، A.flavus و A.parasticus هستند . حیوانات جوان به اثرات آفلاتوکسین حساسترند. آفلاتوکسین سبب علائم مختلفی در گونه های مختلف حیوانی می شود . در همه حیوانات آفلاتوکسین می تواند سبب آسیب کبدی ، کاهش باروری ، کاهش تولید شیر یا تخم مرغ ، مرگ جنینی ، تومور و سرکوب سیستم ایمنی شود .
حتی هنگامی که در مقادیر کمی مصرف شود.
آسیب کبدی با بزرگ شدن کبد ، رها کردن آنزیم هایی به خون ( آسپارتاز آمینو ترانسفراز و آلکالین فسفات ) و سنتز ناقص پروتئین تشخیص داده می شود.
آفلاتوکسین تمام گونه های ماکیان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
سطوح بالای آفلاتوکسین سبب مرگ و میر و سطوح پائین آن در صورت تداوم زیان آور است . ماکیان جوان خصوصاً بوقلمون و مرغابی بسیار حساس هستند. آفلاتوکسین در شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب رشد کرده و معمولاً در ذرت ، پنبه دانه و بادام زمینی دیده شده است .
ومی توکسین که deoxynivalenone هم نامیده میشود در ذرت و گندم آلوده دیده شده است . ومی توکسین ، مایکوتوکسین تولیدی توسط fusarium graminerum می باشد . ومی توکسین سبب کاهش تولید شیر در گاو های شیری ، استفراغ در خوک یاامتناع از مصرف خوراک و سرکوب سیستم ایمنی در چندین گونه حیوانی از جمله جوجه های گوشتی می شود .
سمیت هر یک از مایکوتوکسین ها
سم T2toxin:
مایکو توکسین تولید شده توسط fusariumtricinctum است که در بخش کمی از موادخوراکی دیده میشود. در گاوهای شیری سبب امتناع از مصرف خوراک، کاهش تولید، تورم معدی و روده‌ای و مرگ میشود. در گوساله‌ها تضعیف سیستم ایمنی را به دنبال دارد. تعداد نوتروفیل ها و گلبول های سفید در گوساله هایی که T2toxin دریافت کردند کمتر از حد معمول است. T2toxin در طیور سبب ایجاد زخم هایی در دهان و روده و نیز تضعیف سیستم ایمنی، کاهش تولید تخم مرغ، کاهش مصرف خوراک و از دست دادن وزن میشود .
سم زیرالنون (Zearalenone):
زیرالنون مایکو توکسین تولید شده توسط فوزاریوم است که ساختاری شبیه #استروژن دارد و می تواند پاسخ استروژنی را در حیوان ایجاد کند . زیرالنون‼ نامحلول در آب و پایدار در مقابل حرارت ‼است و در خوراک انسان و حیوان ممکن است وجود داشته باشد .
#زیرالنون اثر هورمون استروژنی را در جنس ماده دارد و در مقادیر کم سبب افزایش اندازه و بلوغ زودرس غده پستانی و ارگانهای تولید مثلی می شود.‼ مقادیر بالای زیرالنون در لقاح و تخمک گذاری و تکامل جنینی اختلال ایجاد می‌کند. زیرالنون سبب پاسخ استروژنی در گاوهای شیری و در مقادیر بالای سم ممکن است منجر به سقط شود .
علائم دیگر زیرالنون ‼التهاب واژن ، ‼ترشحات واژنی ،‼ عملکردضعیف تولید مثلی و ‼بزرگ شدن غده پستانی در تلیسه است .
فومونیسین(Fumonisin):
گروهی از ترکیبات هستند که از fusariummonoliform جدا شدند و ساختاری شبیه اسفنگوزین دارد. 6 نوع فومونیسین شناخته شده استFA1 که شاملFA2، FB1 ، FB2 ، FB3 ، FB4 . در بیشتر حیوانات فومونیسین‌ها سبب‼ آسیب سیستم ایمنی ، ‼کبد ، ‼کلیه ، ‼کاهش وزن و ‼افزایش نرخ مرگ و میر می شود.